Pierwsza pomoc - zasady postępowania

Joanna Bisiecka-Szymczak, ratownik Kwalifikowanej Pierwszej Pomocy wyjaśnia:

Zasady udzielania pierwszej pomocy

1. Zachowaj spokój: Spróbuj ocenić sytuację z „lotu ptaka”.
2. Oceń bezpieczeństwo: Zadbaj o własne bezpieczeństwo oraz bezpieczeństwo poszkodowanego i świadków.
3. Wezwij pomoc: Gdy nie wiesz, co zrobić lub nie jesteś pewny, co się dzieje zadzwoń na: 999 lub 112.
4. Głośno wołaj o pomoc, aby przyciągnąć uwagę innych.
5. Wyznacz zadania wskazując konkretne osoby do ich wykonania. „Ty dzwoń, ty wskaż drogę karetce, ty pomóż udzielić pomocy”.

Ocena stanu poszkodowanego

1. Nie dotykaj krwi ani wymiotów gołymi rękoma. Jeśli masz rękawiczki, załóż je.
2. Sprawdź przytomność poszkodowanego, delikatnie potrząsając go za ramiona i pytając: „Czy wszystko w porządku?”.

Poszkodowany przytomny

1. Pozostaw poszkodowanego w pozycji, w której go zastałeś.
2. Zbierz informacje: Dowiedz się jak najwięcej o stanie zdrowia poszkodowanego – co i kiedy się stało, co mu dolega, jakie ma choroby, czy jest na coś uczulony, kiedy ostatnio jadł posiłek.
3. Wezwij pomoc. Zadzwoń na: 999 lub 112.
4. Czekając na służby ratunkowe, co minutę sprawdzaj stan poszkodowanego i ochroń go przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi.

Ocena oddechu

1. Udrożnij drogi oddechowe: odegnij głowę i wysuń żuchwę ponad górne zęby.
2. Przez 10 sekund sprawdzaj oddech – przyłóż policzek nad usta poszkodowanego w taki sposób, abyś mógł jednocześnie usłyszeć, wyczuć oddech i obserwować, czy unosi się jego klatka piersiowa.

Poszkodowany nieprzytomny, ale oddychający

1. Umieść poszkodowanego w pozycji bocznej bezpiecznej zgodnie z instrukcją powyżej. Zadzwoń pod numer 999 lub 112.
2. Stosuj się do instrukcji, które przekaże ci osoba dyżurna przez telefon.

Poszkodowany, który jest nieprzytomny i nie oddycha

1. Rozpocznij uciskanie klatki piersiowej.
2. Wyznacz kogoś do wezwania zespołu ratownictwa medycznego lub skorzystaj z trybu głośnomówiącego w swoim telefonie.
3. Zadzwoń pod numer 999 lub 112.
4. Wskaż osobę, która przyniesienie AED (automatyczny defibrylator), jeśli jest dostępny w pobliżu. Dostępność możesz sprawdzić w odpowiednich aplikacjach.
5. Pozostaw poszkodowanego tylko wtedy, gdy nie masz innej możliwości wezwania pomocy.

UWAGA! Jeśli podejrzewasz, że do zatrzymania krążenia doszło w przypadku tonięcia, zadławienia czy zatrucia lekami lub narkotykami, możesz co 30 uciśnięć dodać 2 oddechy ratownicze.

POZYCJA BOCZNA BEZPIECZNA - POSTĘPOWANIE:

1. Zdejmij okulary (jeśli nosi).
2. Uklęknij przy poszkodowanym, upewnij się, że leży na plecach z wyprostowanymi nogami.
3. Ręka bliższa Tobie: ułóż pod kątem prostym do ciała, zegnij w łokciu, skieruj dłoń do góry.
4. Dalsza ręka: przełóż ją w poprzek klatki piersiowej i przytrzymaj przy policzku poszkodowanego.
5. Dalsza noga: chwyć ją tuż powyżej kolana i podciągnij ku górze, nie odrywając stopy od podłoża.
6. Przeciągnij dłoń: złap dalszą rękę poszkodowanego, aby palce przeplatały się z Twoimi.
7. Obróć poszkodowanego: przytrzymując dłoń przy policzku, pociągnij za dalszą nogę w swoim kierunku.
8. Odchyl głowę: odchyl głowę poszkodowanego do tyłu, aby poprawić drożność dróg oddechowych.
9. Monitoruj: oceń oddech i stan poszkodowanego.
10. Ważne: Pozycja musi być stabilna i komfortowa, aby nie utrudniać oddychania.
11. Zabezpiecz poszkodowanego przed warunkami atmosferycznymi, czekając na przyjazd karetki.

MASAŻ SERCA (REANIMACJA) - POSTĘPOWANIE:

1. Ułóż poszkodowanego na twardej, płaskiej powierzchni. 
2. Ustaw dłonie na środkowej części klatki piersiowej poszkodowanego, pomiędzy sutkami.
3. Wyprostuj ręce w łokciach i umieść jedną dłoń na klatce piersiowej, a drugą na niej, z palcami splecionymi. Upewnij się, że ramiona są wyprostowane, a dłonie są w linii prostej z klatką piersiową.
4. Utrzymaj kąt prosty pomiędzy Twoimi rękami a klatką piersiową poszkodowanego. Twoje ramiona powinny być proste, a waga ciała przeniesiona na barki.
5. Wykonaj 30 uciśnięć klatki piersiowej. Uciskaj klatkę piersiową na głębokość około 5 cm. Staraj się uciskać w tempie 110-120 ucisków na minutę. Może to być pomocne, by wyobrazić sobie rytm piosenki, np. „Stayin’ Alive” zespołu Bee Gees.
6. Utrzymuj rytm. Kontynuuj uciski aż do przybycia służb medycznych lub do momentu, gdy poszkodowany zacznie reagować.
7. Jeśli jesteś zmęczony, możesz poprosić innego świadka o pomoc i zmieniać się co kilka minut, aby utrzymać skuteczność resuscytacji.
8. Nie musisz wykonywać oddechów ratowniczych, jeśli nie chcesz, najbardziej istotny jest masaż zewnętrzny serca.

Jak wykonać oddechy ratownicze?

• Udrożnij drogi oddechowe przez odchylenie głowy do tyłu. Obejmij swoimi ustami usta poszkodowanego i wdmuchuj powietrze aż do uniesienia się klatki piersiowej. Każdy wdech powinien trwać 1 sekundę.

• Uciśnięcia i oddechy kontynuuj naprzemiennie w stosunku 30:2.

Jak korzystać z automatycznego defibrylatora zewnętrznego (AED)

AED to urządzenie stosowane w przypadku zatrzymania krążenia, które wyzwala impuls elektryczny w celu zatrzymania migotania komór i przywrócenia prawidłowej akcji serca. Należy go użyć po stwierdzeniu zatrzymania krążenia (Poszkodowany, który jest nieprzytomny i nie oddycha).

AED – automatyczny defibrylator zewnętrzny

Instrukcja postępowania

1. Wezwij zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112. Jeśli towarzyszy ci druga osoba, powinna uciskać klatkę piersiową i wykonywać oddechy ratownicze w czasie uruchamiania AED.
2. Jeżeli jesteś sam/a, postępuj zgodnie z poniższymi krokami:

• Odsłoń i osusz klatkę piersiową poszkodowanego.
• U mężczyzn z obficie owłosioną klatką piersiową przed naklejeniem elektrod może być konieczne usunięcie włosów (użyj golarki znajdującej się w zestawie z AED).

• Włącz AED i słuchaj poleceń głosowych urządzenia.

1. Naklej elektrody na odsłoniętą klatkę piersiową, tak jak będzie narysowane na elektrodach:

• pod prawym obojczykiem wzdłuż tułowia
• pod lewą pachą wzdłuż tułowia.

• Jeśli poszkodowany ma widoczny rozrusznik serca, naklej elektrodę około 10 cm poniżej.

1. Odsuń się od poszkodowanego! Po naklejeniu elektrod następuje analiza rytmu serca. W tym czasie nie wolno dotykać poszkodowanego!

1. Jeśli po analizie pojawi się komunikat: Wyładowanie elektryczne wskazane, odsuń się od poszkodowanego i wciśnij przycisk wstrząs.
2. Podczas wyładowania nie wolno dotykać poszkodowanego!
3. Po wyładowaniu natychmiast rozpocznij uciskanie klatki piersiowej oraz oddechy ratownicze (30 uciśnięć: 2 oddechy).
4.  Wykonuj sekwencję uciśnięć i oddechów do czasu automatycznego rozpoczęcia kolejnej analizy rytmu serca.
5. Jeśli po analizie pojawi się komunikat: Wyładowanie elektryczne jest niewskazane, natychmiast rozpocznij uciskanie klatki piersiowej oraz oddechy ratownicze (30 uciśnięć:2 oddechy).
6. Wykonuj sekwencję uciśnięć i oddechów do czasu automatycznego rozpoczęcia kolejnej analizy rytmu serca.

Postępowanie z nieprzytomnym dzieckiem

1. Udrożnij drogi oddechowe, delikatnie odchylając głowę do tyłu i unosząc żuchwę.
2. Sprawdź oddech: Przyłóż policzek do ust dziecka, aby wyczuć i usłyszeć oddech oraz obserwować uniesienie klatki piersiowej przez 10 sekund.
3. Jeśli dziecko nie oddycha, rozpocznij resuscytację.

Resuscytacja dziecka

1. Zacznij od 5 oddechów ratunkowych, obejmując usta dziecka (u niemowląt także nos) swoimi ustami. Wdmuchuj powietrze przez 1 sekundę, obserwując uniesienie klatki piersiowej.
2. W przypadku dzieci, wykonywanie oddechów ratowniczych może przynieść korzyści. Wynika to z faktu, że częstą przyczyną zatrzymania krążenia są u nich nieprawidłowości ze strony układu oddechowego (zadławienie, tonięcie, zatrucie, uduszenie workiem).

Uciski klatki piersiowej: Jeśli po 5 wdechach dziecko nadal nie oddycha, przystąp do ucisków klatki piersiowej:

• Dzieci powyżej 1. roku życia: Użyj jednej lub dwóch rąk.

• Niemowlęta: Użyj dwóch palców (dwa kciuki lub palec wskazujący i środkowy). Ułóż je na dolnej części mostka.

• Uciskaj zdecydowanie, na głębokość około 1/3 głębokości klatki piersiowej z częstotliwością 100-120 ucisków na minutę.

•  Po 15 uciskach klatki piersiowej wykonaj 2 oddechy ratownicze.

• Powtarzaj cykl (15 ucisków, 2 wdechy) do momentu, gdy dziecko zacznie samodzielnie oddychać lub przybędą służby ratunkowe.

• Jeśli utrata przytomności była nagła i niezwiązana z przyczyną oddechową, sprowadź niezwłocznie automatyczny defibrylator zewnętrzny (AED), podłącz go i postępuj zgodnie z instrukcjami urządzenia. Użyj elektrod dla dzieci, specjalnej karty/klucza lub wciśnij przycisk „Dziecko”, aby zmienić tryb działania AED. Nowoczesne defibrylatory automatycznie rozpoznają, że mają do czynienia z dzieckiem. Jeżeli nie wiesz, co zrobić, użyj urządzenia dokładnie tak samo, jak u dorosłych.

• W przypadku małych dzieci, jedną elektrodę należy umieścić z przodu klatki piersiowej (nad mostkiem), a drugą na plecach (pomiędzy łopatkami), tak aby serce znajdowało się między nimi. Pamiętaj! Nie ma przeciwwskazań do użycia defibrylatora AED u dzieci.

• Kontynuuj resuscytację, aż do przybycia pomocy lub odzyskania przez dziecko normalnego oddechu.

Pierwsza pomoc w wybranych stanach nagłych - więcej w tekście poniżej.

Poradnik przygotowany we współpracy z Rządowym Centrum Bezpieczeństwa